Thema 2
Culturen begrijpen. Wat zijn ze?
Inleiding
Het discours over integratie en sociale inclusie van studenten met een migratieachtergrond impliceert een bredere reflectie over het begrip cultuur. Zoals beschreven in de Universele Verklaring van UNESCO over culturele diversiteit¹ is cultuur een complex verschijnsel, vanwege het dynamische en veranderende karakter ervan, vanwege de strikte band met een specifieke context en met de subjectiviteit van mensen:
Een geheel van onderscheidende geestelijke, materiële, intellectuele en emotionele kenmerken van de samenleving of van een sociale groep, [waaronder] kunst en literatuur, levensstijlen, manieren van samenleven, waardensystemen, tradities en overtuigingen.
Inzicht in de betekenis van cultuur is van fundamenteel belang om onze relaties met andere mensen vorm te geven en onze eigen identiteit vorm te geven. In een dergelijke context is het daarom essentieel om samen te werken om interculturaliteit te bevorderen en discriminatie en stereotypen te bestrijden.
__________________
1 Unesco (2001). Universele Verklaring over Culturele Diversiteit. Universiteit van Minnesota. Mensenrechtenbibliotheek:
http://hrlibrary.umn.edu/instree/culturaldiversity.html
Bekijk de video voor meer informatie over de inhoud van Thema 2.
Hoe kunnen we stereotypen verminderen en discriminerende houdingen voorkomen?
Een belangrijke rol wordt gespeeld door scholen, aangezien zij unieke ruimten vormen waar mensen met verschillende achtergronden en culturen elkaar kunnen ontmoeten en aldus bijdragen tot de bevordering van een interculturele samenleving die sociaal-culturele verschillen erkent en respecteert². Interculturaliteit is gedefinieerd als:
Het bestaan en de gelijkwaardige interactie van verschillende culturen en de mogelijkheid om via dialoog en wederzijds respect gedeelde cultuuruitingen te genereren³.
Intercultureel leren verwerpt elke categorisering of generalisering van culturen en volkeren, elke verdeling in "wij" en "zij", elke hiërarchie. Voor een opvoeder die interculturele methoden voor sociale integratie toepast, betekent dit in de eerste plaats dat die de eigen identiteit moet analyseren, diversiteit moet ondersteunen en op een niet-oordelende en respectvolle manier moet omgaan met gevoelige sociale en politieke kwesties. De opvoeder moet in staat zijn de nieuwsgierigheid en belangstelling van de leerlingen voor anderen te stimuleren, alsook conflictsituaties te beheersen en relaties tussen leerlingen te faciliteren. Bij het werken met mensen met een migratieachtergrond is het belangrijk tijd en energie te investeren om hun achtergrond, interesses, wensen en behoeften beter te leren kennen, waarbij taalbarrières moeten worden overwonnen.
Om leerkrachten te ondersteunen bij de ontwikkeling van interculturele lessen, stellen wij het gebruik van verhalen voor als een goede praktijk om de nieuwsgierigheid naar andere culturen, het kritisch denken en het zelfbewustzijn van de leerlingen te versterken. Wij vallen terug op de toepassing ervan in het Erasmus+ project LISTEN - Learning from Intercultural Storytelling, waar storytelling werd gebruikt voor de educatie van volwassen vluchtelingen en mensen met een migratieachtergrond, via radio en andere vormen van audio-uitzending. Deze aanpak wordt opgeschaald naar het secundair onderwijs en er worden verschillende aanpassingen voorgesteld, variërend van het gebruik van beelden, geïnspireerd op het bordspel Dixit, tot het gebruik van digitale technologieën.
Storytelling kan bijdragen aan het verminderen van vooroordelen en stereotypen, het waarderen van diversiteit en het ontwikkelen van empathie in de klas. Aan het einde van het onderwerp kan je jouw competenties en kennis testen en jouw eigen, vaak verborgen, vooroordelen en stereotypen herkennen die het creëren van interculturele leeromgevingen kunnen belemmeren. Daarvoor kan je klikken op "Controleer je kennis!" en zien wat je hebt geleerd.
__________________
2 Berry, JW 2005. Acculturatie: succesvol leven in twee culturen. Internationaal tijdschrift voor interculturele betrekkingen, 29, 697-712
3 Unesco (2005). Het Verdrag van 2005 inzake de bescherming en bevordering van de diversiteit van cultuuruitingen. UNESCO: https://en.unesco.org/creativity/convention/texts
Specifieke doelstellingen
Leraren:
-
De leerlingen begeleiden in het proces van inzicht in culturen en erkenning van culturele verschillen.
-
Creëren van inclusieve, interculturele klassen.
-
De nieuwsgierigheid naar verschillende culturele achtergronden bevorderen, de tolerantie vergroten en vooroordelen en vreemdelingenhaat in de schoolsetting verminderen.
-
Taalbarrières overwinnen.
Studenten:
-
Nadenken over sociaal-culturele verschillen en elkaar beter begrijpen.
-
Creativiteit en samenwerking versterken.
-
Leren communiceren ondanks taalbarrières.
Leerresultaten
Leraren:
-
De werkvorm ‘vertellen van verhalen’ toepassen om de integratie van de leerlingen te bevorderen.
-
Sociale constructen doorbreken, de eigen benadering van cultuur en interculturaliteit analyseren.
-
Leerlingen met verschillende culturele achtergronden beter begrijpen en hen ondersteuning op maat bieden.
Studenten:
-
Basisbegrippen met betrekking tot de identiteit van mensen begrijpen.
-
Sociaal-culturele verschillen erkennen en waarderen.
-
Bijdragen aan inclusieve, interculturele leeromgevingen.
Goede praktijken
Er zijn vele participatieve methoden die kunnen worden gebruikt om mensenrechtenkwesties van mensen overal ter wereld aan te pakken. Storytelling speelt een fundamentele rol omdat het uiteenlopende levenservaringen met elkaar verbindt en een universele cultuur van mensenrechten ondersteunt⁴.
Het Erasmus+ project LISTEN - Learning from Intercultural Storytelling gericht op het gebruik van oral storytelling (2016-2018) bevorderde het gebruik van oral storytelling om bij te dragen aan de integratie van vluchtelingen, door hen de kans te geven hun stem te laten horen. Het project richtte zich vooral op radio- en andere audio-uitzendingen om de verhalen van vluchtelingen te delen, wat bijdroeg tot het versterken van hun gevoel van eigenwaarde en het gevoel bij de gemeenschap te horen. Bovendien ontwikkelden de LISTEN-partners een validatiesysteem - LEVEL5 - om de leervorderingen van de vluchtelingen zichtbaar te maken, waardoor hun gevoel van eigenwaarde en vertrouwen toenam.
LISTEN heeft ervoor gekozen de storytelling-aanpak toe te passen om bruggen te slaan tussen de vluchtelingengemeenschap en de samenleving van het gastland, en om een "venster" te openen naar de vluchtelingencultuur en zo de interculturele gevoeligheid en empathie te vergroten.
Wij stellen het vertellen van verhalen voor als een goede praktijk in het onderwijs, omdat het unieke voordelen heeft op pedagogisch, persoonlijk en sociaal niveau: het draagt niet alleen bij tot een grotere motivatie van de leerlingen, maar bevordert ook het persoonlijke en culturele zelfbewustzijn van de leerlingen en verbetert hun vermogen om verschillen te begrijpen en te respecteren en over culturen heen te communiceren⁵. Voor vluchtelingen is dit nog belangrijker, gezien hun vaak voorkomende traumatische ervaringen.
__________________
4 Chin, K. & Rudelius-Palmer, K. (2010) Verhalen vertellen als een relationeel en instrumenteel hulpmiddel om rassenrechtvaardigheid aan te pakken. Ras/etniciteit: multidisciplinaire mondiale contexten, 3, 2, 265-81. Universiteit van Indiana Press.
5 LISTEN. Over luisteren. Luister: https://listen.bupnet.eu/
UPGRADEN:
We upgraden de goede praktijk van Storytelling door het toe te passen op het secundair onderwijs, met als doel de integratie van recent aangekomen leerlingen met een migratieachtergrond te bevorderen door middel van verschillende activiteiten. Naast de voordelen voor het leren van talen (zoals aangetoond in thema 1), is storytelling een krachtig instrument voor interculturele dialoog en voor het ontmantelen van stereotypen en vooroordelen, om zo mensen met een migratieachtergrond te helpen opnieuw een band te krijgen met hun erfgoed en identiteit.
Meer recent is storytelling steeds meer digitaal geworden, dankzij sociale media en andere onlineplatforms. Recent onderzoek in Italië toont aan hoe digital storytelling "het voor mensen met een migratieachtergrond gemakkelijker kan maken verhalen te produceren om zichzelf uit te drukken en hen kan helpen na te denken over voorbeelden van discriminatie in het dagelijks leven"⁶.
__________________
6 Rutta, CB, Schiavo, G., & Zancanaro, M. (2019). Op strip gebaseerde digitale verhalen voor zelfexpressie: een verkennende casestudy met migranten. [Proceedings of the 9th International Conference on Communities & Technologies - Transforming Communities]
Maar laten we eerst eens kijken naar de belangrijkste elementen van storytelling en
naar enkele suggesties om het goed toe te passen!
Verhalen maken deel uit van ons dagelijks leven, maar niet alle verhalen roepen dezelfde emotionele impact op. Wanneer verhalen uit het echte leven worden verteld, moet rekening worden gehouden met enkele aanvullende overwegingen, aangezien sommige verhalen een gevoel van schaamte en kwetsbaarheid kunnen oproepen. Dit geldt zeker voor een aantal vluchtelingen en mensen met een migratieachtergrond die mogelijks ernstige ontberingen hebben meegemaakt.
Denk bij het maken van je verhaal aan de relevantie ervan voor de luisteraars en de redenen waarom je het wil vertellen, voeg een inleiding, midden en einde toe, en vergeet niet jezelf te zijn en te beslissen welke persoonlijke ervaringen je wil delen. Het verhaal wordt vaak verteld in de eerste persoon. Hier zijn enkele suggesties voor begeleiders:
Spreek langzaam en duidelijk en pas je toon aan aan je emoties.
Geef de deelnemers voldoende tijd om na te denken, vragen te stellen, opmerkingen te maken.
Wek vertrouwen en nodig uit tot vrije expressie van emoties.
Stel duidelijke doelen en de inhoud van je activiteit vast.
Toon interesse in de verhalen van jouw leerlingen.
Wees flexibel, ruimdenkend en nieuwsgierig.
Als je creativiteit wil stimuleren, moet je aandacht besteden aan de omgeving⁷. Zoek een rustige en comfortabele plek om met leerlingen te werken; hoewel je de ruimte misschien niet vrij kunt kiezen, kan je deze verrijken met kleinere elementen, zoals mooie foto's aan de muren, planten en goede verlichting. Organiseer regelmatig sessies om je leerlingen te helpen zich open te stellen voor het vertellen van verhalen.
Voel je niet ontmoedigd als je leerlingen in het begin denken geen fantasie of geen interessant verhaal te hebben. Je kan proberen dit gevoel te overwinnen met eenvoudige opwarmingsoefeningen (extra opwarmingsoefeningen staan in activiteit 1). Hier zijn er enkele, afkomstig uit de LISTEN-handleiding⁸:
__________________
7 LUISTEREN. Over luisteren. Luister: https://listen.bupnet.eu/
8 Idem.
Hier volgen enkele slotopmerkingen alvorens met de activiteiten te beginnen:
-
Oogcontact en gebaren geven veel betekenis.
-
Luisteraars zijn geen passieve deelnemers, want zij moeten zich een voorstelling maken van de wereld die je met je woorden oproept.
-
Niemand mag weten dat je nerveus bent (maar het is oké om het te zijn). Gewoon rustig ademen, trots zijn en geconcentreerd blijven!
Activiteiten
Evaluatieformulier ★2
Referenties en links:
-
Active European for Active Citizenship. Active Europeans: https://activeeuropeans.wordpress.com/
-
ArcGIS StoryMaps: https://www.esri.com/en-us/arcgis/products/arcgis-storymaps/overview
-
Berry, J. W. 2005. Acculturation: Living Successfully in Two Cultures. International Journal of Intercultural Relations, 29, 697–712
-
Blogger: https://www.blogger.com/about/
-
Bullock, S., Grusova, C. & Urban, D. RIDE practice resources. Second Chance Education: http://www.secondchanceeducation.eu/system/files/ride_io4_-_practice_resources_en_0.pdf
-
Chin, K. & Rudelius-Palmer, K. (2010) Storytelling as a Relational and Instrumental Tool for Addressing Racial Justice. Race/Ethnicity: Multidisciplinary Global Contexts, 3, 2, 265–81. Indiana University Press.
-
Council of Europe (2018). Documentary - The Competences we need. COE:https://www.coe.int/en/web/education/documentary-the-competences-we-need
-
Di Bella, A. & Genco, A. (2014). Feel it! Curriculum guidelines. CESIE: https://cesie.org/media/feelit-manuale-en.pdf
-
I Am a Migrant: https://www.iamamigrant.org/
-
KITE fighters (2021). The KITE fighters toolkit. KITE fighters: https://kitefighters.eu/the-kitefighters-toolkit/
-
Lingua+. (2017). Starting from people, cultivating values, boosting creativity. Lingua+: http://linguaplusproject.eu/files/O2----Research-Study.pdf#%5B%7B%22num%22%3A158%2C%22gen%22%3A0%7D%2C%7B%22name%22%3A%22XYZ%22%7D%2C54%2C732%2C0%5D
-
LISTEN. About Listen. Listen: https://listen.bupnet.eu/
-
Catsnake (2015). The Power of Storytelling, with Sir Ian McKellen. VIMEO: https://vimeo.com/125383660
-
McWilliams, B. (1998). Effective storytelling: a manual for beginners. ELDRBARRY: http://www.eldrbarry.net/roos/eest.htm
-
MEDIS. Welcome to the MEDIS MOOCs. MEDIS: https://medisinclusiveschools.eu/
-
Rutta, C.B., Schiavo, G., & Zancanaro, M. (2019). Comic-based Digital Storytelling for Self-expression: an Exploratory Case-Study with Migrants. [Proceedings of the 9th International Conference on Communities & Technologies - Transforming Communities]
-
SALTO-YOUTH. (2008). ID Booklet - IDeas for Inclusion and Diversity. SALTO-YOUTH: https://www.salto-youth.net/rc/inclusion/inclusionpublications/IDBooklet/
-
SALTO-YOUTH: Peering In Peering Out: Peer Education Approach in Cultural Diversity Projects. SALTO-YOUTH: https://www.salto-youth.net/downloads/toolbox_tool_download-file-585/Peer%20Education%20in%20Cultural%20Diversity%20Projects.pdf
-
Sandu, O., & Lyamouri-Bajja, N. (2018, 03). T-KIT 4 Intercultural Learning. Retrieved from The Council of Europe and the European Union. COE: https://pjp-eu.coe.int/en/web/youth-partnership/t-kit-4-intercultural-learning
-
IBBY. Silent Books. IBBY: https://www.ibby.org/awards-activities/activities/silent-books/
-
Story Arts. Storytelling activities and lessons ideas. Story Arts: http://www.storyarts.org/lessonplans/lessonideas/index.html#radio
-
Swedish for Professionals Team. (2020, 01 30). The 4 stages of Culture Shock. Swedish for Professionals: http://swedishforprofessionals.com/4-stages-of-culture-shock/
-
Tell your Story Map: www.tellyourstorymap.eu
-
The New Yorker (2018). Photo Booth. Europe’s Migrant trail, through the Instagrams of refuges. The New Yorker: https://www.newyorker.com/culture/portfolio/following-europes-migrant-trail-through-the-instagrams-of-refugees
-
UNESCO (2005). The 2005 Convention on the Protection and Promotion of the Diversity of Cultural Expressions. UNESCO: https://en.unesco.org/creativity/convention/texts
-
UNESCO (2001). Universal Declaration on Cultural Diversity. University of Minnesota. Human Rights Library: http://hrlibrary.umn.edu/instree/culturaldiversity.html
-
TED-Ed. Cosa significa essere un rifugiato? -Benedetta Berti e Evelien Borgman. YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=25bwiSikRsI&t=48s
-
Wikipedia. Dixit (card game). Wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Dixit_(card_game)